زنگان‌دا«بایرام» مجله‌سی‌نین اوستاد هوشنگ جعفری‌له مصاحبه‌سی
1- آقای جعفری، سیز اؤزونوزو «بایرام»آیلیغی‌نین اوخوجولارینا تانیتدیرین لطفاً؟
اوّل «بایرام»ین یازیچی‌لاریندان چوخلو تشکّرلر ائدیرم. اونلار چوخلو زحمت‌لر چکیب، «بایرام»ی گؤزل بیر صورت‌ده چیخاردیلار. من «هوشنگ جعفری»سیزه و حورمتلی همشهرلریمه و تورک خالیغینا تانیشام. دئمک اولار کی «آغ‌آتیم» کتابیندا، آقای «بیانی» منیم کئچمیشیم‌دن یازیبلار. یاخشی‌دیر اورادا یاشاییشیما باخسینلار. آنجاق دئیه بیله‌رم من بو ملّتین کیچیک خادمی و شاعری‌یم.
2- ناواخت‌دان شعره باشلادیز؟ اوّلین شعریز هانسی شعردیر؟
ائله اوشاق ایکن شعره و هنره ماراقلی‌دیم، آمما جدّی صورت‌ده یازمازدیم. حایات یولداشیم بیر اوغوم بیرلیک‌ده تصادُف‌دا اؤلن‌دن سونرا، نقّاشی بومونو دردیمی دئمه‌گه کیچیک گؤردوم. شعره اوز گتیردیم و «سفرچی‌لر» شعرینی کی رحمت‌لیک «منوچهر نورآذر»ایله اوستاد «شهریار»ین حضورونا چاتیب اوخودوم و چوخ تشویق اولدوم و شعری داهادا جدّی صورت‌ده باشلادیم. 1369 ایلی‌نین زلزله‌سی طاریم‌دا و منجیل و رودباردا اولدو و منیم عزیز هم‌وطن‌لریمین دردلرینی بؤلمه‌‌گه طاریما گئتدیم و زلزله شعرینی اوخویوب، ائل شاعیری تانیندیم. اوندان سورا، دای آدیم دیل‌لره دوشدو. دقیقاً یادیم‌دا دگیل اوّلین شعریم هانسی ایدی.
3- نییه تورکو دیلینده شعر یازدیز؟
چوخ آچیق و آیدین بیر مسأله دیر. بیز تورکوک و آنامیز بیزه تورکو لایلای چالیب، من بئله فیکیرلهشیرم کی کیمسه آناسین اورکدن سئوسه، اونون دیلین اونوتماز، اگر آنا دیلی یاواش-یاواش یاددان چیخسا، تورک‌لرین هویت‌لریی آیاق آلتیندا ازیله‌جکدیر. اونو قوروماغا واجب دیر بوتون تورک یازیچی‌لاری و شاعیرلری اؤز دیلینده یازیب اوخوسونلار. تورک منیم کیملیگیم دیر، دیلیم اولماسا من‌ده یوخام
4- هانسی شاعیرلرین شعری سیزه تأثیر قویدو؟
دئمک اولار بوتون شاعیرلرین شعرین اوخویارام، آمما «حمیده رئیس‌زاده»،سحر خانیمین شعرلری منی ماراقلاندیردی و باخیشیمی شعره عوض ائله‌دی و شعری یاخشی تانیدیم. قدیم‌لره شهریارین حیدرباباسین، معجز شبستری و فضولی‌نی چوخ اوخویاردیم. من شعرده رسالت گؤرمه‌سم، دلی‌لیک گؤرمه‌سم، فیکیر گؤرمه‌سم، شعره ماراقلانمارام. ایندیسه گؤرورسوز کی، تورکو شعری آذربایجان‌دا جداً قدرت تاپیب، خصوصاً زنگان‌دا.
5- زنجان‌دا هانسی شاعرلر سیزه تأثیر قویدولار؟
البته دئیه بیللم تورکجه شعری انقلاب‌دان سورا نشریه‌لرده من باشلامیشام. «پیام زنجان»دا، «امید زنجان»دا. بورانین شاعیرلرینی ده اوخوموشام. من آغ آتیم کتابی‌لا تورکونو زنگان‌دا، اوزاق و یاخین کندلرده دیل‌لره سالدیم و باخیش‌لاری عوض ائله‌دیم و سیز یاخشی بیلیرسیز کی آغ آتیم‌دان سورا چوخلاری بیلدی کی بوردادا یاخچی شعر یازماق اولار.
6- اوّلین کتابیز یعنی «آغ‌آتیم» نئجه یاراندی، نئجه چاپ اولدو؟
بورادا اعتراف ائدیرم کی مهندس م.کریمی منه یاردیم ائتدی کی باشارام سؤزلریمی دئیه بیلم. گئجه منه تاریخ‌دن دانیشیردی، تورک خالقین‌دان. من ذوق ائله‌دیم آغ‌آتیم شعرینی یازدیم. سورا رحمت‌لیک استاد «اسدالله جمالی» منه چوخلو اثر قویدو و اونون اصراری لا، او کتاب «اقتصاد»چاپخاناسیندا حؤرمتلی دوستوم آقای «حاج مسعود اقتصاد» حضرت‌لری الی‌له و کؤمگی‌له چاپ اولدو و چوخ تئزده یئرینه دوشدو و یاییلدی. خصوصاً طاریم‌دا و هئچ یادیم‌دان چیخماز کی طاریم‌دا منه «زلزله شاعیری» آد قویموشدولار. من طاریمین آدین بوتون دونیادا تانیتدیردیم. چوخلو شبکه‌لر منه «باکلور شاعیری» دئییردیلر. چون باکلور کندی‌نین حاققیندا یازدیغیم شعر، چوخ دیل‌لره دوشدو.
7- آغ‌آتیم چاپ اولوب، بازاردا پخش اولدو، انعکاس نئجه‌ایدی؟
آغ‌آتیم چاپ اولان‌دان سونرا، تورک شعری زنگان‌دا یئرینه دوشدو و بئله دئیه بیله‌رم کی ادبی دیل‌ده او قدر بورادا شعر یازیلمامیشدی یا خالق آراسینا گیرمه‌میشدی. منی هر کس گؤردو تئز واژه‌لری سوروشاردی. «آلقیش»، «زیروه»، «دنیز» کلمه‌لری کی زنگان‌دا یادلاردان چیخمیشدی، منیم شعرلریمده بیرده باشدان یاشاماغا باشلادی و اوندان سورا گؤرورسوز کی حتّی اطراف‌لارا دا اثر قویدو و من بونا فخر ائدیرم.
8- او کتاب‌دا هانسی شعری چوخ بَیَندیز؟
آغ آتیم‌داکی شعرلرین هامی‌سیندا، هم منه، هم اوخوجولارا تزه‌لیگ واریدی. چون من سعی ائدیردیم غزل‌ده و یئنی شعرده باخیش‌لاری دَگیشدیرم. مثلاً گئجه‌لر، آغ‌آتیم، آغ بولاق، کیمی شعرلر دیل‌لره دوشدو و کتاب چاپ‌دان چیخمامیش، یعنی چاپخانادا ساتیلدی. آغ‌آتیم چیخمامیش‌دان قورتاردی، آمما تأسف‌له اونون سونراکی چاپ‌لاری چوخلو چتین‌لیک‌لره معروض قالدی!
9- عائیله‌نیزین باخیشی شعره، هنره و ادبیّاتا نئجه‌دیر؟
ائله کی بیلیرسیز، بیزیم عائله هنر و ادب سئور دی. بو ائله عائله‌نین باخیشین گؤسته‌ریر، بؤیوک قیزیم «نسیم»، «زن خورشید» لوح و تندیسین آلدی. «صبا» مینیاتوریست و «سولماز»دا نقاشی ده «رئال» ایشلر، «طاهر»ده‌کی سریال‌لاردا یا هنری ایش‌لرده گریمور دور. بونلار اوشاقلیق‌دان ادبیات و شعر ایله یاشاییبلار و یاشاییرلار دا.
10- ائله بیل اونلاردا سیزین کیمی رمانتیک و عاطفه‌لی انسان‌لار دیلار؟
ائله‌دیر، منیم حیات یولداشیم منیم اؤزوم‌دن‌ده احساسلی‌دیر. هر بیر کیچیک اورک یاندیریجی مسأله‌یه آغلار و اوشاق‌لار اوندان دا داها چوخ. دئمک اولار بیزیم ائوده یاشاماق فقط شاعیر ایشی‌دیر.
11- اوستاد، شعری خلوتده یازارسیز، یوخسا جمع ایچینده؟
شعر وار خلوتده یازیلار، شعر وار جمع ایچینده. من هر شعری قوتارا بیلمه‌سم، گئجه‌نی خلوت ائده‌رم و اونو باشا چاتدیرارام؛ آمما چوخ‌دا اولوب هیئت‌ده خالق آغلاشاردیلار، من‌ده اؤزوم‌ده غرق اولاردیم. هئچ بیلمزدیم هیئت ناواخت قورتاردی، اوندا منیم‌ده شعریم قوتاراردی.
12- شعر قالب‌لرین‌دن هانسی سیزده چوخ ماراق یارادار، غزل، قوشما، گرایلی و... ؟
هامی‌سی، خصوصیله غزل، آمما بعضی سؤزلر وار کی غزل‌ده دئمک اولماز. اونا گؤره او بیری قالب‌لرده واختیجا، یئرینده آدامی ماراقلاندیرار، آمما قوشما و غزل منیم اصلی ایشیم دیر. «غزلچی جعفری‌یم اؤلکه‌مین آدی سانی‌یام.»
13- دئدیگیمیز قالب‌لرین هانسی خالقا خوش گلیر؟
هر شعر گؤزل اولا و خالقین دردین دئیه، خالقا خوش گلر. مثلاً «فریاده گلین» شعری جاوان‌لارین و گنج‌لرین دیر، «یار آغلادی» شعری عاشق‌لارین دیر، هابئله «حاجی‌لار»ظنز شعری عُموم ملّتین دیر، کی گؤرورسوز «حاجی‌لار» شعری بیر آی‌دا بوتون ایران‌دا یاییلدی. بو ایل حاجی‌لارین بیر دئییردی مکّه‌ده حاجی‌لار شعرینه قولاق آسیردیق.
14- استاد، سیز چوخ بؤیوک جمع‌لرده، شعر اوخویورسوز، او جمع‌لرده نه احساسیز اولار؟
دئمه‌لی‌یم کی من شعرلریمی بوتون احساسیم‌لا یازارام و بوتون احساسیم‌لا دا اوخویارام. من شعر اوخویان‌دا بوتون دامارلاریم منه سس وئرر، من شعریم‌له بیرله‌شه‌رم و خالق ایچینده داغیلاریق. اونا گؤره‌ده خالق طرفیندن آلقیشلاناریق. اؤزوم‌ده گؤردوم خالق منی و شعریمی آلقیشلاییر، من‌ده یئنی بیر احساسا گله‌رم، سانکی دونیا منیم اولار. اولوب کی من‌دن سورا یاریم ساعات چکیب بلکه مجلس اؤزونه گلسین و آیری شاعرده شعر اوخوسونلار.
15- ایندی‌یه کیمی حضور تاپدیغیز جمع‌لرین هانسی سیزین اوچون خاطیره‌لی اولوبدور؟
هامی‌سی، آمما «اورمو»دا اطّلاعیّه وئرمیشدیلر، زنگانلی «هوشنگ جعفری» گله‌جک. بو قدر تورک خالقی استقبالا گلمیشدی کی داها صلاح اولمادی شهره گئدم، منی شهرین ائشیگین‌ده بیر ائوده ساخلادیلار. سورا منه فیلم نشان وئردیلر کی منه ثابت اولدو کی اؤز خالقیم منی سئویر، نئجه کی من اونلاری سئویرم. تبریزده بئله دیر.
16- سیز استانداری کارمندی‌سیز، او ایشین شاعیرلیگه ارتباطی وارمی؟
هئچ یوخدور. آمما اوّل انقلاب خطّاط یوخ ایدی. نقّاش یوخ و یازیچی یوخ ایدی. منی استانداری‌یه چاغیردیلار. من جبهه‌لرده خط یازاردیم. استانداری‌نین خبرلرین یازاردیم. قوناق گلنده پارچا یازاردیم. بئله‌لیک‌له اورادا قالیب استخدام اولدوم. الان فقط ادبیاتا یئتیشیرم. بوتون مدیرلر و استاندارلار منه لطف ائدیبلر. ایندی ده بئله دیر.
17- اداره‌ده همکارلاریزین ارتباطی سیز ایله نئجه‌دیر، اونلار بیر مشهور شاعر ایله یولداش‌لیق‌دان نه حس ائدیرلر؟
منیم اداره‌ده همکارلاریم بو قدر منی اورکدن آلقیشلایارلار کی حدسیز و حساب‌سیز دیر. دئیه بیله‌رم کی هئچ شاعر ایندی‌یه قدر منیم تک آلقیشلانماییبدر. من خالق شاعیری‌یم، او دور خالقیم منی اورکدن سئویر. هامی‌سی منی بیر قارداش کیمی بلکه‌ده قارداش‌دان‌دا باش سئویرلر. منیم همکارلاریم اولماسا ایندی‌یه دیقلامیشدیم.
18- طنز شعره نظریز نه‌دیر؟ سیزین طنز شعرلریزده وار؟
طنز شعری دئمه‌گه چوخلو یئر وار. من شوخ طبع آدامام. سؤزومو شوخلوق ایله دئیه‌رم. عصبانی اولمام، ساللام طنزه سؤزومو دئیه‌رم؛ اونا گؤره، ظنز شعریم چوخ دور. مثلاً حاجی‌لار، شورالار، فرماندار و...
19- آقای احمد صادقی‌نین طنز شعرلرینه نظریز؟
آقای صادقی منیم اَن یاخشی دوست‌لاریم‌دان‌دیر. اونون طنزده بیر خاصّ باخیشی وار. دئیه بیله‌رم کی ایران‌دا من بوتون شهرلری گزیب و دعوت اولموشام، چوخلودا شعرلر ائشیتمیشم؛ آمما آقای صادقی‌نین دیلی و سبکی آیری بیر دیل دیر و واقعاً گؤزل دیر.
20- آغ‌آتیم‌دان سونرا چاپ اولان کتاب‌لاریزدان صحبت آپارین؟
البتّه «گونش»ده چیخدی و «آغ‌آتیم و گونش»ده باشدان ایکی‌سی بیر یئرده ده چاپ اولدو. آمما او قدر سانسور اولوب کی قورخورام چاپ اولدوقجا سانسور اولا و آخیردا فقط جلدی قالا. بیلمیرم نییه اؤزلری قویور چاپ اولور؛ سونرا کی چاپ‌دا اونو قئیچی‌له‌ییرلر، من کی باشا دوشمورم.
21- سیز اؤزونوز چوخ دئییب‌سیز، سیزی زنگان‌دان ائشیگه چوخ تانییب و استقبال ائدیرلر، بو باره‌ده دانیشین؟
بونو من دئمیرم، سیز «گوگل»سایتینا بیر باخین، آدیمی سئرچ ائدین گؤرون منی دفعه‌لرله خارجه‌دن، ترکیّه، آلمان، سوئد، باکی، بورسا، استکهلم، بورجالی، گرجستان و چوخلو یئرلر دعوت ائدیب، تأسف له گئده بیلمه‌میشم. آمما اوستاد حسن کاناکایا گلمیشدی زنگانا دئییردی، بیز دانشگاه‌لاردا سنین شعرلرین اؤیرنجی‌لره اوخویوب و سیزی تانیتدیراریق و زنگانی بیز سن‌له تانیمیشیق. زنگان منیم قولاغیما دگمه‌میشدی. دکتر علی قفقازیالی «ایران جغرافیاسی‌نین تورک‌لری» کیتابینی منیم شعریم‌له باشلاییب.
22- زنگانین انجمن‌لرین‌دن و شعر آخشام‌لارین‌دان راضی‌سیز؟
زنگان‌دا آلتی ایل‌دن چوخدور، شعر آخشامی قورولمور. آقای سهندی جنابلاری گلندن سونرا بیری قورولدو کی دئمک اولار پیس دگیلدی؛ آمما نه قدیمکی‌لر کیمی. کئچمیش مدیرکل‌لار بئله ضربه وورردولار کی یازیق آقای سهندی نئچه ایل چکر ارشادین قدّین دوزلتسین. تأسف‌له دئیه بیله‌رم کی:
«سوسوبدور دیل‌لری شاعیرلرین دونوب شعری
هُنر شهید اولالی، شعرین الامان چاغی‌دیر»
23- بیر زامان «ایشیق انجمنی» واریدی، اوندا شعرین وضعیّتی نئجه‌ایدی؟
او «ایشیق» ائله ایشیق سالیب کی هئچ واخت سؤنمز. ایشیق‌دان گؤزل شعر یازان‌لار و نثر یازان‌لاریمیز چیخدی، دئمک زنگانین فرهنگی و دیلی یاخین زامان‌دا ایشیغا مدیون دور. اوندا شعر اؤز جایگاهین‌دا تاپدی. ایندی شاعر هئچ یئر تاپمیر شعرین اوخوسون. سؤزلر اورک‌لرده قالیب، کؤزه‌ریر. هر نه زنگان آدی دیل‌لره دوشوبدور، ایشیق‌دان دوشوبدور.
24- ایشیق‌دان سونرا نئجه اولدو؟
شعریمیز چتین‌لیگه قالدی. بیرده ایشیق یارانماسا یاخچی شاعر گؤره بیلمه‌ریک. شاعیرلریمیز اورک‌لرینده هره‌سی بیر ایشیق یاراتمالی‌دیلار. بیر ایشیق‌دان مین ایشیق.
25- بالاخره «ایشیق» زنگانین شعرین‌ده مثبت تأثیر قویدو یا یوخ؟
نئجه کی باش‌دا دئدیم، اصلاً ایشیق تأثیرین بئله قویدوکی الان‌دا ایشیق‌چی‌لار اؤلکه‌لره ایشیق سالیبلار. زنگانین شاعیرلری چوخ قاباق‌دادیلار. گله‌جک‌لری اَن گؤزل گون‌لر گؤره‌جک.
26- «اشراق انجمنی» نئجه؟
واللاه من چون گئتمه‌میشم، بیلمیرم؛ آماا بونو بیلیرم کی اورادا دا گؤزل و اوستون شاعیرلر وار.
27- شعریمیزین رابطه‌سی موسیقی‌له نئجه اولمالی‌دیر؟
شعر و موسیقی بیر- بیرینه باغلی‌دیر؛ اصولاً شعر موسیقی‌دیر و موسیقی شعردیر. هر شعر کی اورک‌لره یول تاپیر حتمن موسیقی‌له باغلی دیر.
28- آشیق موسیقی‌سین، یوخسا موغام، یوخسا پاپ موسیقی‌سین سئویرسیز؟
هر موسیقی کی اورَگیمه اوتورار، سئوه‌رم. آشیق، موغام. موغام منی بیر آیری حالا آپارار، ائله آشیق موسیقی‌سی‌ده. بیر قابل آشیق«یانیق کرمی» چالان‌دا باخین گؤرون آدام نئجه دلی اولور و اورکدن کرم کیمی یانیر.
29- هانسی بیزیم شعریمیزه چوخ یاردیم یئتیره بیلر؟
البته کی هامی‌سی، آمما آشیق و موغام بیزیمکی‌دیر و هر ایکی‌سی‌ده شعریمیزه یاردیم اولا بیلر.
30- سیزین شعرلریزی ایندی‌یه کیمی آهنگ دوزلدیب، موسیقی‌له بیرلیک‌ده اوخویوبلار؟
چوخ اولوبدور، اشراق شبکه‌سینده هر گئجه «آی‌جالانیر» موسیقی‌سی منیم دیر. دورنالار سریالیندا، سارای سریالیندا و هابئله دئیه بیله‌رم کی باکی‌دا 30دان چوخ شعریم موسیقی‌له سسله‌نیبدیر. یار کوچه‌سی، قیزیل اؤزن‌ده‌کی مقام گتیردی. بیرلیک‌ده بوتون شبکه‌لرده ملّی سرود کیمی اولموشدو.
31- تبریزده چیخان «آغ‌آتیم و گونش»ده چوخ املا غلط‌لری وار، نیه؟ سیزین شعرلریزه چوخ علاقه‌لی آدام‌لار وار، آمما کتابیزدا غلط اولان‌دا، بیر آز غملی اولورلار آخی؟
عائله‌وده بیر مسئله اوز وئرمیشدی، اونا گؤره من گئده بیلمه‌دیم، تأسف‌له اونلاردا دقّت ائتمه‌میشدیلر، من چوخ مکدر اولدوم. هم شعرلری غلط چاپ ائدیبلر، هم‌ده کی شعرلردن سانسور اولوبدور. واقعاً اوخوجولاردان شرمنده اولموشام. اومید ائدیرم گلن چاپ‌لاردا حتمن بو یالنیشی و نقصی اؤده‌یم.
32- یئنی کتاب چیخاردیرسیز یا یوخ؟ آدی نه دیر؟
بله، «سولماز» چاپا حاضردیر و «گله‌جک بیزیم‌دیر». آمما تأسف‌له منیم شعرلریمه بیر آز ننه‌لیک گؤزو ایله باخیلیر.
33- شاعیرلیک‌دن راضی‌سیز؟
نیه راضی اولماییم. من قلب‌لره یاشاییرام. و بو چوخ- چوخ بؤیوک بیر افتخاردیر. هر شهره گئده‌رم، حؤرمت گؤره‌رم، آللاه هامی‌سن ساخلاسین. من اونلارین آیاغی‌نین تورپاغی‌یام. منیم هر نه‌ییم وار بو جاوان‌لاردان و بو ملّت‌دن دیر. آللاه اونلاری ائلیمیزه و دیلیمیزه چوخ گؤرمه‌سین.
تاریخ : سه شنبه سوم اردیبهشت ۱۳۹۲ قایناق:یئکن اؤلکه سی
آردینی اوخو
